تحلیلی بر وضعیت مارکت‌های هیولا و آریو؛ آیا سرنوشت VODها اینجا هم تکرار می‌شود؟

مدت زیادی نیست که مارکت‌های دیجیتال بازی‌های PC به صنعت بازی ایران اضافه شده‌اند. دو مارکت هیولا و آریو، این مارکت‌ها هستند که از زمان عرضه تاکنون وضعیت چندان جالبی را تجربه نکرده‌اند. در این مطلب قصد داریم تحلیلی بر وضعیت مارکت‌های هیولا و آریو ارائه کنیم.

حدود دو سال پیش در دی ماه ۹۶ بود که به جشن تولد هیولا دعوت شدم. خاطرم هست چند ماه قبل از آن پلتفرم آریو باز شده بود و دوستان در فن‌افزار بالاخره مجبور شدند برای این که از قافله عقب نمانند هیولا را که مدت‌ها بود داشت به کندی ساخته می‌شد،‌ سریعاً به یک جایی برسانند و راه بیاندازند.

آریو و هیولا چه طور ساخته شدند؟

قبلاً از دوستان شنیده بودم که سال‌ها پیش افرادی از فن‌افزار به بنیاد بازی‌ها رفته‌اند و طرح مدونی برای ساختن فروشگاهی برای بازی‌های پی‌سی ارائه کرده‌اند. این طرح که به صورت مکتوب درآمده بود بعد از چند جلسه بررسی رها شد و بنیاد بازی‌ها هم ظاهراً از طرح حمایت مالی نکرد و نهایتاً کار رها شد.

اما در سال‌های بعد خبر از حمایت چند صد میلیون تومانی (حدود ۸۰۰ میلیون) در عملکرد بنیاد بازی‌ها از طرحی مشابه رسید که ما بعداً فهمیدیم همان آریو است. البته این مبلغ از اعتبارات بنیاد بازی‌ها نبود، بلکه وامی بود که یا از وزارت ارتباطات یا از معاونت علمی ریاست جمهوری قرار بود داده شود و بنیاد ملی بازی‌ها نقش ناظر را ایفا کرده بود. برخی شنیده‌ها هم حاکی از آن بود که گویا طرح مکتوب هیولا هم به دست سازندگان آریو رسیده است و کار را بر اساس آن طرح پیش برده‌اند. این که چقدر این مطلب صحت دارد را نمی‌دانم.

در نهایت این مارکت‌های دیجیتال بازی هر یک با منابع مالی و انسانی مختلفی به وجود آمدند و در مقاطعی مارکت آریو از سرمایه‌گذار جداگانه‌ای نیز برخوردار بود.

برنامه اولیه هیولا چه بود؟

در روز تولد هیولا از امیرحسین فصیحی، مدیر عامل شرکت سازنده مارکت هیولا پرسیدم: مگر ما چه قدر بازی پی‌سی در ایران داریم که دو تا فروشگاه بخواهیم. فصیحی پاسخ داد: برای ما مهم نیست چند تا رقیب داشته باشیم. ما کار خودمان را خواهیم کرد. باز سوال کردم: چه برنامه‌ای برای تبلیغات هیولا دارید؟ اجمالاً گفت هیچی. ما هم می‌خواهیم مثل شرکت وَلو که هف‌لایف را ساخت و استیم را معروف کرد با هیولا همان کار را بکنیم. همان موقع فهمیدم که منتظر فرزندان مورتا است تا هیولا مطرح شود.

اما آریو در این مدت چه کرد؟

آریو در مدتی که فعالیت داشت، که گویا الان ندارد، به در و دیوار زد که فروشگاهش را پر کند. از خرید بازی‌های بی‌کیفیت، تا وعده‌های عجیب و غریب به بازی‌ساز و راه‌اندازی شبکه‌های تبلیغاتی برای معرفی کردن محصولاتش. حتی در مقاطعی آریو سعی کرد بعضی بازی‌ها که روی هیولا هستند را انحصاراً مال خود کند که فکر می‌کنم موفق نشد.

در ابتدا آریو شروع به منتشر کردن بازی‌های کرک شده کرد که با اعتراض جمعی بازی‌سازان و رسانه مواجه شد و در ادامه این روند را خاتمه داد. اما بعد از مدتی آریو پر شد از بازی‌های قدیمی ایرانی و مقداری بازی به درد نخور جدید. البته وضع هیولا هم بهتر از این نبود، با این تفاوت که هیولا از ابتدا کپی‌رایت را رعایت کرد.

هیولا در این مدت چه کرد؟

هیولا در این مدت تقریباً هیچ تغییر خاصی در پلتفرمش نداد، یعنی همان نسخه‌ی بتای اولیه که خیلی هم نقص داشت را نگه داشت و فقط احتمالاً مقداری باگ زدایی کرد. یعنی هیولا بعد از گذشتن دو سال از انتشار هنوز کنترل پنل ندارد، یا حداقل به بازی ساز کنترل پنل نمی‌دهد و کارها را خودشان دستی انجام می‌دهند.

در باب محصولات منتشر شده در هیولا هم باید گفت که مقداری بازی‌های قدیمی ایرانی منتشر کرد و مقداری هم بازی‌های خارجی با کسب مجوزهای لازم از ناشران و سازندگان خارجی. ولی شاید بهترین محصول خارجی هیولا This War of Mine باشد که بعد از این که هفت کفن پوسانده بود منتشر کرد و بهترین بازی ایرانیش هم تا قبل از مورتا، انگاره ساخته مهدی بهرامی بود.

آریو الان چه می‌کند؟

تا جایی که می‌دانم آخرین تلاش برای زنده ماندن آریو بومی‌سازی بازی چینی-کره‌ای «کراس فایر» بود. پارسال زمستان بود که آریو خبر از انتشار قانونی و رسمی بازی کراس فایر در ایران داد و به این مناسبت یک میهمانی برگزار کرد که از موضوع رونمایی کند. اما کراس فایر هیچ وقت به ایران نیامد و احتمالاً دلیلش این بود که دونالد ترامپ در مقطعی تحریم‌های ایران را تشدید کرد و عالم و آدم را تهدید کرد که اگر با ایران کار کنید از سقف آویزانتان می‌کنم. بعد از آن بود که آریو تمام تخم مرغ‌هایی که در یک سبد گذاشته بود را شکسته دید و تعطیل شد. البته سایتش ظاهراً فعال به نظر می‌رسد ولی از پارسال زمستان بود که من شخصاً در کنترل پنل نمی‌توانستم لاگین کنم. اخبار واصله هم خبر از رفتن پرسنل آریو به استودیوها و شرکت‌های دیگر هولدینگ «یارا» می‌دهند.

با این تفاسیر پرونده آریو با آن همه بودجه‌ای که گرفته بود بسته شد.

هیولا الان چه می‌کند؟

شرکت فن‌افزار بالاخره بعد از چهار پنج سال کار روی بازی جدیدش حدود یک ماه پیش فرزندان مورتا را روی هیولا منتشر کرد. اما آن طور که به نظر می‌رسد انتظارات مدیر شرکت برآورده نشد. یعنی آن سیلی از کاربران که قرار بود به سراغ مورتا بیایند و به هیولا رونق بدهند نیامدند. البته که هنوز نسخه فارسی بازی منتشر نشده است و فن‌افزار منتظر نسخه فارسی است که بعد از انتشار آن مقداری هم تبلیغات کند. حالا باید دید که مورتای فارسی و تبلیغات پشت‌بند آن می‌تواند هیولا را نجات دهد یا نه. اگر هیولا با مورتا رونق نگیرد چه می‌شود؟ احتمالاً چیز خاصی نمی‌شود و هیولا با همان روال سابق خیلی آهسته و پیوسته به کارش ادامه می‌دهد چون هزینه خیلی خاصی برای نگهداری ندارد و منتظر محصول بعدی می‌شود که هیولا را مطرح کند.

در این میان شرکت سازنده فن‌افزار یک کار دیگر هم کرد و آن کار این بود که در حین برگزاری رویداد لول‌آپ سوم به بازی‌سازان اعلام کرد که بازی‌های شما روی هیولا منتشر خواهد شد تا بازخورد مخاطبان را بگیرد. این فرصت بیشتر از این که برای شرکت‌کنندگان لول‌آپ مفید باشد به نفع خود هیولا بود. چرا که تعدادی بازی رایگان روی هیولا قرار گرفت و شرکت‌کنندگان سعی کردند برای بازی‌هایشان مخاطب جمع کنند که مجموع تمام آن مخاطبان به صندوق هیولا ریخته شد. البته این کار هم خیلی تاثیری در رونق گرفتن هیولا نداشت ولی بالاخره از هیچ بهتر بود.

وضعیت مارکت‌های هیولا و آریو در آینده چه می‌شود؟

آینده معمولی

من فکر می‌کنم همان طور که در مقاله وضعیت ویدئوگیم ایران تا ۱۴۰۰ گفتم احتمال می‌رود به زودی مالیات‌هایی شامل حال هیولا شود و از آنجایی که هیولا پروژه دانش بنیان هم نیست مجبور به تن دادن است. در عین حال هیولا ۳۰ درصد مشارکت در محصولات می‌گیرد و با توجه به نداشتن کنترل پنل، تعداد خرید و نصب و غیره را هم نمی‌تواند به بازی‌ساز بدهد که این نکته‌ای بسیار منفی است. از طرفی فروشگاه‌های خارجی پی‌سی مثل اپیک و ایتچ‌آی‌او درصد مشارکت خیلی کمتری می‌گیرند و اتفاقاً قیمت بازی روی آن‌ها خیلی بیشتر از قیمت بازی روی هیولا است. بهترین بازی‌های پی‌سی که الان در ایران ساخته شده‌اند هم استقبالی از هیولا نکرده‌اند. بازی‌های سرگذشت و What Happened از آن جمله‌اند. در حال حاضر فقط خود فن افزار بازی‌اش را روی هیولا منتشر کرده است.

همه‌ی این موضوعات باعث می‌شود که یا هیولا عطایش را به لقایش ببخشد و مثل آریو تعطیل کند یا دوستان در فن‌افزار تمهیدات جدیدی بیاندیشند. اتفاقاً چون مدیریت فن‌افزار انسان خوش فکری است پیش‌بینی من این است که برای همه‌ی این موضوعات چاره می‌اندیشد و هیولا را نگه می‌دارد.

آینده حمایتی

اما یک آینده دیگر هم برای هیولا و امثالهم می‌توان متصور بود و آن هم تبدیل شدن این طور پلتفرم‌ها به چیزهایی شبیه سرویس‌های فیلیمو و نماوا است. منظور این است که مثلاً هیولا یا آریو حمایت حاکمیتی بگیرند و با از دسترس خارج شدن سرویس‌های دانلود رایگان بازی‌های پی‌سی به پلتفرمی انحصاری تبدیل شوند. شاید به نظرتان عجیب برسد ولی من فکر می‌کنم شدنی است. اگر یادتان باشد سرویس‌های وی او دی (VOD) بعد از تعطیل شدن تاینی موویز راه افتادند چون اصولاً با وجود تاینی موویز هیچ ابزار رقابتی نداشتند. در هفته‌های اخیر هم که دیگر سایت‌های دانلود رایگان فیلم بسته شدند و خیلی‌ها موضوع را به گردن فیلیمو و نماوا انداخته‌اند. حالا پلتفرم‌هایی همچون فیلیمو و نماوا که توانسته‌اند مشتری‌های زیادی را با کمک روش‌هایی همچون حجم رایگان و تبلیغات وسیع به سمت خود جذب کنند، در حال سرمایه‌گذاری روی نمایش خانگی بوده که نتیجه‌اش فیلم‌های پربازدیدی همچون مانکن و هیولای مهران مدیری شده است.

از طرفی خیلی‌ها شاکی می‌شوند اما از طرف دیگر به نفع فعالان حوزه سینما و سریال داخلی است. اگر این امر برای مارکت‌های دیجیتال بازی محقق بشود و همان سناریویی که برای VODها پیاده شد یعنی حجم رایگان و تبلیغات گسترده برای این مارکت‌ها هم انجام شود، هیولا یا آریو تبدیل به پلتفرم‌های انحصاری دانلود گیم پی‌سی ایران می‌شوند و دیگر کپی رایت و غیره هم محلی از اعراب نخواهد داشت. آن وقت شاید شاهد رونق گرفتن عجیب و غریب این پلتفرم‌ها باشیم. در سایه این رونق شاید انتشار بازی در این پلتفرم‌ها به عملی سودآور تبدیل شود.