مقدمه ای بر محصولات ارگانیک

امروزه با پیشرفت های فراوانی که در حوزه های مختلف رخ داده است فرایند تولید مواد غذایی نیز دچار دگرگونی های وسیعی گشته است. اکنون تمرکز بیشتر بر روی کمیت و کیفیت ظاهری است تا کیفیت و ارزش غذایی. آفت کش و دیگر بقایای شیمیایی در غذا و کاهش کلی کیفیت غذا باعث افزایش چشمگیر بیماری های مختلف و عمدتا اشکال مختلف سرطان و کاهش ایمنی بدنی می شود. در ادامه با توضیح خرید محصولات ارگانیک با ما همراه باشید.

این تجاری سازی انبوه کشاورزی همچنین اثرات منفی بر محیط زیست دارد. استفاده از آفت کش ها منجر به تجمع سطوح بالای مواد شیمیایی در محیط زیست، در خاک، آب، هوا، حیوانات و حتی در بدن ما شده است. کودها اثر کوتاه مدت بر روی حاصلخیزی خاک دارند اما در دراز مدت اثرات منفی مخربی بر محیط زیستی دارند، و سال ها پس از شسته شدن و زهکشی خاک باقی می مانند و آب های زیر زمینی و بدنه آب را آلوده می کنند.

با بروز بیماری های جدید و کاهش کیفیت مواد غذایی، اکثر مردم خواهان مصرف موادی هستند که در تولید و فرآوری آنها از سموم و آفات و کودهای شمییایی استفاده نشده باشد. وجود یا عدم وجود مواد زیان آور در محصولات غذایی، تنها یک طرف مسئله ارزش غذایی است. این موضوع به خوبی مشخص شده است که استفاده بیش از حد از کودهای معدنی بر ترکیب غذایی گیاهان زراعی تاثیر می گذارد. با وجود این تغییر در تفکر مردم نسبت به کیفیت بالای مواد غذایی، رویکرد جهانی به سمت کشاورزی ارگانیک است. در این سیستم از کشاورزی که شاید برگرفته از کشاورزی سنتی باشد سعی بر این است تا از نهاده هایی که منشا شیمیایی دارند استفاده نشود.

با این روند در سال های اخیر، آگاهی های محیط زیستی به سوی تقاضا و تبدیل به کشاورزی ارگانیک رانده شده است. برخی دولت ها، از جمله اتحادیه اروپا، حمایت از کشاورزی ارگانیک را از طریق اصلاح یارانه کشاورزی آغاز کرده اند. تولید و بازاریابی تولیدات ارگانیک با سرعت بالایی در حال رشد است.

نگرانی از وجود مواد زیان آور در محصولات غذایی عامل اصلی تمایل مصرف کنندگان به خرید محصولات ارگانیک به عنوان مواد غذایی عاری از آفت کش ها و مواد شیمیایی است.

البته باید توجه داشت که اصطلاح عاری از مواد شیمیایی یک اصطلاح عامیانه و بی معنا است. منظور از اصطلاح فوق عاری بودن از مواد شیمیایی مضر، فلزات سنگین و بقایای آفت کش ها است که البته این امر به طور کاملا تضمینی و مطلق نیست چرا که خاک زراعی در اثر سال ها استفاده نادرست اکنون بیمار است و تیمار و پاکسازی کامل آن مستلزم گذشت زمان است.

دلایل تقاضای جهانی محصولات ارگانیک

اولین دلیل مهم برای تقاضای جهانی نسبت به خرید محصولات ارگانیک وجود خواص غذایی بهتر و طبیعی این محصولات نسبت به محصولات تولید شده در سیستم زراعی رایج و محصولات اصلاح شده است.

دومین دلیل تقاضا برای این محصولات مطابقت زیست محیطی این محصولات از فرایند تولید تا انتقال به مصرف کننده و نیز سیستم جامع اکولوژیکی مدیریت این مزارع است که حداقل آسیب زیست محیطی و حداکثر تطابق آن با سیستم های طبیعی در بر دارد.

با توجه به دلایل فوق، جنبش ارگانیک در اوایل دهه ۱۹۰۰ در پاسخ به جهت گیری به سمت کودهای سنتزی نیتروژن و آفت کش ها در روزهای اولیه کشاورزی صنعتی آغاز شد. این جنبش برای سال ها خاموش بود، اما توسط گروهی کوچکی از کشاوزان متمایل به اکولوژی، زنده نگهداشته شده بود. در سال ۱۹۷۲ ارگانیک استرالیا، انجمن خاک شناسی بریتانیا، نشریه رودال در ایالت متحده، همراه با دیگران به هم پیوستند و فدراسیون جهانی جنبش کشاورزی ارگانیک (IFOAM)  را شکل دادند. مقر آن در کشور المان میباشد و بیش از ۷۸۰ عضو از ۱۰۸ کشور جهان دارد.

بنا به تعریف اتحادیه بین المللی جنبش کشاورزی ارگانیک (ایفوم)، کشاورزی ارگانیک نوعی نظام کشاورزی است که اساسا بر منابع تولید محلی متکی بوده و فعالیت آن بر حفظ تعادل اکولوژیکی و توسعه مطلوب فرایندهای بیولوژیک استوار است، بنابراین حاصلخیزی خاک و تنوع زیستی و پایداری، اجزاء کلیدی سیستم های کشاورزی ارگانیک محسوب می شوند.

در سیستم های تولید ارگانیک از مصرف مواد شیمیایی مصنوعی (مانند کودهای شیمیایی معدنی، آفت کش ها شیمیایی، هورمون ها، داروها و مواد افزدونی) در روند تولید جلوگیری شده و به جای آنها از جایگزین هایی مانند کودهای دامی، کمپوست ها و دیگر کودهای آلی، آفت کش های غیر شیمیایی مانند عصاره گیاهان، دشمنان طبیعی، استراتژی های کنترل بیولوژیکی و نیز از روش های مدیریتی زراعی، فیزیکی و مکانیکی برای کنترل آفات، امراض و علف های هرز استفاده می شود.

با گسترش بازار ارگانیک از سال ۱۹۸۰ ، وسیع تر شدن چرخه عرضه محصولات ارگانیک نیز گسترده تر شد و این احتمال بوجود آمد که محصولات ارگانیک برای رسیدن به مصرف کننده باید مسافتهای طولانی از طریق واسطه های متعدد سپری کنند.

باتوجه به شرایط بوجود آمده مصرف کننده باید اطمینان حاصل کند، محصولی را که خریداری کرده صدر درصد ارگانیک است برای تضمین محصولات ارگانیک و اطمینان خریداران از سالم بودن محصول و جلوگیری از مشکلات بعدی از سال ۱۹۹۰ استانداردهای مشخصی برای محصولات ارگانیک تعیین شد.

این امر منجر به دریافت گواهی نامه هایی توسط کشاورزان از آژانس های گواهی دهنده شد که شامل رعایت استانداردهایی در تولید و رشد محصول، بذر و نهال محصولات، مدیریت کنترل آفات علف های هرز در مزرعت، مدیریت و نظارت بر بسته بندی، آماده سازی، شستشو، انبار داری ، حمل و نقل و روش های برچسب گذاری است.

مهمترین مزیت دریافت گواهی ارگانیک دسترسی به بازار محصولات ارگانیک است که به طور معمول به این محصولات در بازار بیمه تعلق می گیرد.

با توجه به وجود برخی مشکلات، قوانین مزبور در سال ۱۹۹۳ لازم الاجرا شدند، از سوی دیگر کوشش هایی به منظور تدوین قوانین برای تولید و مصرف محصولات ارگانیک در سطح جهانی توسط فدراسیون بین المللی جنبش کشاورزی ارگانیک (IFOAM) به عمل آمد.

IFOAM مجموعه ای از حداقل استانداردهای تولید را برای محصولات ارگانیک عمده تعیین کرده است که تمامی اعضا باید در اصول به آنها متعهد باشند.

مجموعه حداقل استانداردهای IFOAM به عنوان مبانی برای قوانین اتحادیه اروپا و سایر کشورها مورد استفاده قرار گرفته است.

هدف IFOAM ایجاد یک علامت ارگانیک جهانی به دور از هر گونه قید ملی و یا اتحادیه ای است. در سطح بین المللی، سازمان خواروبار کشاورزی (FAO) نیز نسبت به رشد بخش کشاورزی ارگانیک و نیاز به وجود معیارهایی برای گواهی این محصولات عکس العمل نشان داد و به عنوان بخشی از مجموعه قوانین مربوط به تغذیه FAO ‘ S codex Alimentarius پیشنهاداتی را برای استانداردهای ارگانیک بین المللی فراهم آورده است.

اصول و اهداف IFOAM جهت دریافت گواهی محصولات ارگانیک :

• تولید غذا با کیفیت بالا و مقدار کافی
• همگامی با طبیعت و نه سلطه بر آن
• تقویت چرخه های بیولوژیکی
• حفظ و افزایش حاصلخیزی خاک ها در دراز مدت
• بهره گیری از منابع تجدید شونده تا حد امکان
• بسته عمل کردن در خصوص چرخه مواد آلی و عناصر غذایی
• فراهم آوردن شرایطی برای دام ها که بتوانند کل رفتار غریزی خود را بروز دهند
• حفظ تنوع ژنتیکی سیستم کشاورزی با محیط اطراف
• امکان کسب درآمد برای زارعین: جلب رضایت آنها و ایجاد محیحلی سالم
• در نظر گرفتن اثرات گسترده تر اجتماعی و اکولوژیکی سیستم زراعی

محصولات گواهی شده ارگانیک

جایگاه ایران در تولید محصولات ارگانیک

با اینکه تولید محصولات ارگانیک روز افزون در حال گسترش است و مخاطبان بی شماری به دنبال خرید محصولات ارگانیک هستند.
در کشور ما کشاورزی ارگانیک و تولید محصولات سبز با توجه به تاثیر گذاری فراوانی که در پیشگیری از طیف گسترده ای از بیماری ها  از خود بر جای گذاشته است هنوز آن طور که باید مورد توجه قرار نگرفته است. لازم به ذکر است که در بسیاری مناطق کشور کشاورزی رایج به معنای واقعی ارگانیک است و نیازی به تغییر ساختار به جز اعمال سیستمهای نظارتی نمیباشد.
گرچه ایران در جایگاه جهانی از حیث تولید محصولات ارگانیک در رتبه نهم دنیا قرار گرفته، اما جایگاهی که از سوی دولت در بودجه انعکاس داده شده، هنوز جای رشد دارد.

اند می توان گفت در ایران، فرصت قابل توجهی فراهم است تا از این وضعیت بدون صرف هزینه های زیاد و هنگفت  برای تبدیل کشاورزی سنتی و معمول به ارگانیک بهره برد و تنها با نظارت و هدایت فنی حجم قابل قبولی از محصولات تولیدی کشور را از این طریق تامین نمود.

در این مقاله گواهینامه ارگانیک و مراجع صادرکننده بین المللی آن را معرفی نمودیم. در ایران نیز سازمان ها و شرکت های مختلفی مجوز صدرو گواهینامه ارگانیک را دارا هستند که عبارتند از ( ادامه مطلب)