فنجانی به صرف قهوه‌ی تلخ | نقد و بررسی بازی Cuphead

بازی‌های سبک پلتفرمر (Platformer) عقبه‌ای طولانی و درخشان در دوره‌ی کلاسیکِ بازی‌های ویدئویی داشتند. احیای این سبک از بازی‌ها در نسل فعلی یک چالش جدی برای توسعه‌دهندگان بازی به‌حساب می‌آید. سازندگان و طراحان ساده‌انگار اغلب این‌طور تصور می‌کنند که با فرمولِ گرافیکی ساده + طراحی چند سکو + آدمکی که به این سو و آن سو می‌پرد، یک عنوان پلتفرمر را ساخته‌اند که برچسبِ هنری بودن را به یدک بکشد، غافل از اینکه مخاطب اساسا نه با سازنده و نه با فرمول استفاده شده‌ی آن سروکار دارد. مخاطب تماما با محصول سروکار دارد و محصول نیز قطعا اگر حرفی در مدیوم بازی‌های ویدئویی برای گفتن داشته باشد، گیم‌پلی را خلق خواهد کرد که مخاطب بدون شنیدن حرفی اضافی از داستان‌سرایی و پیچیده‌نمایی‌های پرت و پلا، سرگرم شده و بازی را انجام می‌دهد. چنین می‌شود که هر کلون از یک عنوان کلاسیکِ پلتفرمر، در بازار جایی پیدا نمی‌کند. با این توصیف هر بازی با صفت پلتفرمر نیز لزوما عنوانِ خوبی از آب درنمی‌آید. بازی Cuphead محصول Studio MDHR یکی از آن بازی‌هایی است که باید دید آیا در این ورطه می‌تواند به عنوان یک اثر استاندارد ظاهر شده و حتی با عبور از استانداردهای تعریف شده، به اثری منحصر به فرد تبدیل شود؟ برای نقد بازی Cuphead با دنیای بازی همراه باشید.

توجه: نقد پیش رو پس از تجربه‌ی نسخه رایانه‌ی شخصی و در حالت تک نفره انجام شده است. همچنین نویسنده فرض را بر آن می‌گذارد که مخاطب بازی را تجربه کرده است، پس از بازتوضیحِ واضحات در بازی پرهیز می‌کند. نمره نهایی بازی نیز با احتساب میانگین بخش‌های گرافیک، گیم‌پلی، موسیقی و صداگذاری در نظر گرفته شده و داستان بازی، باتوجه به سبک آن در نمره‌دهی لحاظ نشده است.

بازی Cuphead دارای وجوهِ هنری زیبایی است. این ویژگی به خوبی در گرافیکِ منحصربه‌فردِ کارتونی آن دیده می‌شود. طراحی گیم‌پلی – که مهم‌ترین اصل در این سبک است – عموما شامل باس‌فایت‌هایی است که هر یک مخاطب را به شکلی جدید به چالش می‌کشند. پس گیم‌پلی خلق می‌شود و مخاطب نیز سرگرم، اما گیم‌پلی که با آن در بازی Cuphead طرف هستیم از ایراداتی رنج می‌برد که بازی را از حدِ یک عنوان کاملا اورجینال و شاهکار دور می‌کند که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد.

بازی Cuphead با صدای خش‌خش و سازهای موسیقیِ کلاسیک (مانند جز) آغاز می‌شود. زمانی که موسیقی در منوی اصلی پخش می‌شود، ذهن مخاطب کاملا برای مواجهه با فضایی کلاسیک و از جنس دهه‌ی سی میلادی (۱۹۳۰) آماده می‌شود. این آمادگی زمانی به کمال می‌رسد که شاهد روایتِ قصه‌ای ساده اما با تصاویری کاملا کلاسیک – و حتی نوستالژیک – خواهیم بود. تمِ کلاسیک و کارتونیِ بازی در همه جای آن دیده می‌شود. روایتِ قصه، طراحی شخصیت‌ها و باس‌ها، مراحل و اجزای صحنه همگی از این جنس هستند به گونه‌ای که مخاطب تصور می‌کند در حال تماشای یک عنوان کارتونیِ کلاسیک است با این تفاوت که می‌تواند در آن دخل و تصرف کرده و شخصیت‌هایش را تکان دهد. پس فرمِ گرافیکیِ منحصربه‌فرد بازی همراه با موسیقی از همین جنس، به خورد مخاطب رفته و لذت را چند برابر می‌کند.

خوشبختانه قصه‌ی بازی Cuphead بسیار ساده است و بازی چندان وقت خود را برای پیچیده کردنِ روایت نمی‌گیرد. بازی مستقیما شما را وارد صحنه‌ی نبرد کرده و از اضافه‌گویی پرهیز می‌کند. این پرهیز تماما به نفع بازی و به تبع آن به نفع مخاطب است چرا که باس‌فایت‌های آن دارای گیم‌پلی با ریتمی تند و سریع هستند. پس بازی وقت را تلف نمی‌کند، دیالوگِ اضافی بین شخصیت و باس‌ها رد و بدل نمی‌کند. بهتر اینکه چنان‌چه دیالوگی در کار باشد، بازی به مخاطب این آزادی را می‌دهد تا در صورت تمایل با شخصیت‌های نقشه دیالوگ برقرار کند. این پرهیزِ درست و به جا از میان‌پرده‌های دیالوگ‌محور کاملا عامدانه است و سازندگان نیز به درستی سبک و فضای بازی را فهمیده‌اند چرا که اگر خلاف این بود، ریتمِ تند و بی‌وقفه‌ی بازی دچار افت و در نتیجه کوریِ ذوق مخاطب می‌شد. چنین اشتباهی را بازی مانند «پسر جغدی» (OwlBoy) مرتکب شده بود. در پسر جغدی زمانی که ریتمِ گیم‌پلیِ بازی روی غلطک می‌افتاد، بازی مخاطب را با وقفه‌های بی‎موردی روبه‌رو می‌کرد که چیزی جز دیالوگ‌های بی‌خاصیت تحویل بازیکن نمی‌داد. در بازی Cuphead خوشتبختانه این‌طور نیست.

نکته دیگر که وزنه‌ی طراحی در گیم‌پلی بازی Cuphead را حسابی سنگین می‌کند، طراحیِ باس‌فایت‌هایی است که هر یک به شکلی منحصربه‌فرد از دیگری مجزا شده‌اند. این تنوع باعث می‌شود که مخاطب هیچ‌گاه حس نکند در حال انجام و رویارویی با یک نبرد تکراری است. طراحان و سازندگان به خوبی از اجزای صحنه در یک باس‌فایت، حداکثر خلاقیت و استفاده را برای به چالش کشیدن مخاطب برده‌اند. هر باس فایت از یک الگوی خاص و معین پیروی می‌کند، دارای سختی‌ها و چالش‌هایی است که تنها در یک صورت بر آنها پیروز می‌شوید؛ دقت در الگوهای رفتاری و حرکتیِ باسِ مورد نظر و درس گرفتن در اشتباهات خود.

برای اثبات گفته‌های بالا می‌توانیم گیم‌پلی یکی از باس‌فایت‌ها را روی میز جراحی قرار داده و آن را دقیق‌تر موشکافی کنیم.

یک بار این باس‌فایت را با هم تماشا می‌کنیم (از طریق این لینک نیز می‌توانید ویدیوی زیر را تماشا کنید):

تمامیِ باس‌فایت‌های بازی به همین شکل قابل تحلیل و بررسی هستند. در تمامی باس‌فایت‌ها از حداکثر اجزای صحنه برای خلق چالش‌ها استفاده می‌شود. از طرفی هر باس‌فایت دارای فازهای مختلفی است که به شکلِ صعودی سخت و پیچیده می‌شوند، بنابراین روندِ تغییر چالش‌ها کاملا منطقی و بامعنا خواهد بود.

در بازی Cuphead بارها تلاش خواهید کرد، بارها شکست خواهید خورد و بارها به عمه‌ی طراحِ باس‌ها فحش و ناسزا خواهید گفت ولی پس از پیروزی، اولین چیزی که به ذهن‌تان خطور می‌کند این است باس‌فایتِ چند لحظه‌ی پیش تا چه اندازه آسان شکست خورد! در حقیقت عامل شکستِ مخاطب نه بازی بلکه اشتباهات بازیکن است. بازیکن زمانی موفق به شکستِ باس می‌شود که از اشتباهات خود درس بگیرد و آنها را در تلاش بعدی تکرار نکند. این ویژگی در بازی Cuphead بسیار مهم است. بازی Cuphead برخلاف بسیاری از بازی‌های ویدئویی به بازیکن باج نمی‌دهد، آنقدر بازیکن را شکست می‌دهد تا بازیکن خود به اشتباهات‌اش پی ببرد. زمانی که بازیکن به این درک برسد، در آن صورت در تلاشِ بعدی حتما این بازیکن است که بر چالشِ بازی غلبه می‌کند.

مراحل بازی Cuphead تنها به باس‌فایت‌ها ختم نمی‌شود و متاسفانه شاهد مراحلی هستیم که مدعیِ چیزی هستند که عملا آن را محقق نمی‌کنند. مراحل فرعی صرفا برای این طراحی شده است تا با گذراندن آنها و جمع‌آوری سکه‌ها، PowerUpهای جدید را خریداری کرده و یا آنها را ارتقا یا تغییر دهید. مشکل اولی که به این مراحل وارد است، این است که اولا پیش از ورود به مرحله همیشه عبارتِ «Run and Gun» ظاهر می‌شود درحالی که محتوای مرحله و طراحیِ آن اصلا از جنس Run and Gun (بزن و برو) نیست. ریتمِ گیم‌پلی در بازی‌های R&G بسیار سریع و بدون توفق است. طراحی مراحل نیز در آنها به گونه‌ای است که بازیکن صرفا اشیای سر راهش را نابود و به جلو حرکت می‌کند و حداکثر چالشی که با آن رو‌به‌رو است، جاخالی دادن به دشمنان یا اشیا است. اما در مراحلِ فرعی بازی Cuphead چنین خاصیتی وجود ندارد. بسیاری از این مراحل اتفاقا نیازمند توقف، دقت و وسواسِ بیشتری نسبت به باس‌فایت‌ها هستند از این روی هیچگاه با یک R&G طرف نیستیم بلکه صرفا با مرحله‌ای طرفیم که طولانی‌تر و نیازمندِ حواس و وسواسِ بیشتری است. بازی Cuphead خود را به عنوان یک R&G معرفی کرده است. این ویژگی نه در باس‌فایت‌ها (به جز مراحلی که سوار بر هواپیما هستید) دیده می‌شود و نه در مراحل فرعی که آن را می‌گذرانید. پس آنچه که با آن طرف هستیم، برخلاف ادعای سازندگان بیشتر یک پلتفرمرِ شوتر است.

مشکل دوم این مراحل این است که بازی قدرت خریدِ معجون‌ها و پاورآپ‌های موجود را منوط به گذراندن این مراحل می‌کند. اولا، جنس این مراحل به کلی از جنس سایر مراحل – که همگی باس‌فایت هستند – تفاوت می‌کند و عملا چالشی که با آن روبه‌رو هستیم از جنس یک باس‌فایت نیست. طراحی در این مراحل به قدری سخت و ناجوان‌مردانه است که در بعضی‌ها صحنه‌ها تصور می‌کنید سازندگان عملا دل‌شان نمی‌خواهد شما به پاورآپ‌ها دست یابید. این مشکل تا جایی پیش می‌رود که بعضا باید شاهد ظاهر شدن هر شی رنگارنگی در جای جایِ صفحه باشیم که به هر سمت و سویی پرتاب می‌شوند و قدرت مانور را از بازیکن می‌گیرند. در اینجاست که مساله «تعادل» (Balance) در بازی زیر سوال می‌رود.

دوما، بازی برای رویارویی با هر باس‌فایت دو نوع میزان سختی را پیشِ رویِ بازیکن قرار می‌دهد؛ «ساده» (Simple) و «متقارن» (Regular). واژه Regular در اغلب بازی‌های ویدئویی بیان‌گر آن میزان از سختی است که بازیکن در طول بازی با میزانی یک‌نواخت و ثابت از چالش‌ها روبه‌رو می‌شود تا بتواند بدون چالش جدی، آن را به پایان برساند اما در بازی Cuphead درجه Regular حکم همان سخت‌ترین درجه را دارد و جالب اینکه در این درجه از سختی، شاهد الگوهای جدیدی در حرکات (Behavior) باس‌ها هستیم که در حالت Simple وجود ندارد. پس در حقیقت بازی یک حالت متقارن از سختی را دارد و یک حالتِ دیگر که کمی آسان‌تر است! جدا از اینکه واژه به کار برده شده عملا آنچه که در گیم‌پلی جریان دارد را نمی‌رساند اما حضور دو درجه سختی در گیم‌پلی بازی Cuphead کاملا بی‌معناست. عملا تفاوتی نمی‌کند که شما یک باس را در چه حالتی شکست داده‌اید، آنچه به شما تعلق می‌گیرد تنها یک عدد و یک نمره برای ثبت رکورد است. بازی Cuphead می‌توانست از این پتانسیل برای دادن پاداشی که بر گیم‌پلی تاثیر می‌گذارد استفاده‌ بکند. وقتی دو میزان درجه سختی در بازی داریم، حکما گذراندن یک باس‌فایت با درجه سختی بالاتر می‌توانست با پاداشی اختیاری (به این دلیل که پاورآپ‌های بازی نیز کاملا اختیاری هستند) همراه باشد که این پاداش قطعا نمی‌توانست چیزی جز ارائه‌ی سکه‌ها برای خرید پاورآپ‌های بازیکن باشد. در این صورت وجود مراحل فرعی توجیهی منطقی نداشت و عملا هم نیازی به آنها نبود چرا که نه به فرمِ باس‌فایت‌گونه‌ی بازی می‌خورد و نه آن R&Gای است که بازی ادعا می‌کند. این را نیز در نظر داشته باشید که در بازی Cuphead بازیکن بیشتر از مراحلِ فرعی، با باس‌فایت‌ها سروکار دارد پس بسیار کم‌لطفی است اگر پس از شکست یک باس در حالتِ سخت‌تر، پاداشی دست‌اش را نگیرد. این موضوع سبب می‌شود تا ذوق و شورِ بازیکن برای امتحان کردن درجه سختیِ بالاتر از بین رفته و حتی بدتر، میل او برای ادامه و مواجهه با باس‌فایت‌های بعدی کم شود. در واقع بازی Cuphead به شمای بازیکن پاداش می‌دهد ولی در جایی نادرست این کار را انجام می‌دهد. پس کانسپت درجه سختی و همچنین فلسفه وجودی مراحل فرعی به دلیل عدم پرداختِ منطقی و معنادار، بی‌معنی و حتی بلااستفاده می‌شود.

دیگر مشکلات بازی Cuphead شامل مواردی می‌شوند که عملا ما را به تعجب وا می‌دارند؛ مانند باگ‌هایی که گاها در رابطه با کنترلرِ بازی رخ می‌دهد یا مسائلی که به آنها اصلا فکری نشده است. برای مثال چنان‌چه بخواهید یکی از Charmهایی که Equip کرده‌اید را Unequip کنید، بازی اصلا چنین قابلیتی را برای شما فراهم نکرده است و این یعنی فاجعه! شخصا با فشردن هزار و یک دکمه سعی کردم تا یکی از قابلیت‌های جدیدم را بردارم اما نهایتا مجبور شدم با خرید یک قابلیتِ بی‌خود – و خرجِ بی‌موردِ سکه – آن را تعویض کنم. دیدن چین مشکلاتی سبب می‌شود تا شک کنیم سازندگانِ این بازی این اثر زیبا را خلق کرده‌اند. طراحی کامل و بی‌نقص یک بازی گاهی به جزییاتی برمی‌گردد که اغلب سازندگان به سادگی از آنها عبور می‌کنند. همین عامل سبب می‌شود تا احترامِ بازی‌ساز به مخاطب، دچار خدشه شود.

تمامِ ویژگی‌های یاد شده وقتی در بازی Cuphead کنار هم جمع می‌شوند، آن را تبدیل به اثری استاندارد و قابل قبول تبدیل می‌کند که می‌تواند مخاطب را ساعت‌ها سرگرم کند؛ اما وجود مشکلاتِ فراوان در کانسپت‌هایی که عملا پرداخت نشده یا به درستی پرداخت نشده‌اند سبب می‌شود تا بازی Cuphead از رسیدن به یک شاهکارِ اصیل و اورجنیال فاصله بگیرد. نظیر چنین مسئله‌ای در بازی‌های مشابهی مانند Momodora Reverie under the moonlight و Salt & Sanctuary تکرار شده بود؛ زمانی که بازی در اوجِ خود، به یک اثر تنها خوب بسنده می‌کند.

اما آن‌چه بازی Cuphead را سروپا و استوار نگه می‌دارد، چالش‌های متنوع و دشواری است که در طراحی باس‌فایت‌ها به کار رفته است. هرچند این میزان چالش شاید به دهان عده‌ای خوش نیاید چرا که عموما با بازی‌هایی سروکار داشته‌اند که همواره به بازیکن باج داده‌اند. پس این ویژگی سبب می‌شود تا تنها کسانی از بازی لذت ببرند که عطشِ رویارویی با چالش‌های جدی را داشته باشند. بازی Cuphead فنجان را با قهوه‌ای تلخ پر می‌کند، پس به یقین کسانی که دهانشان به قهوه‌ی تلخ عادت دارد به سمت آن خواهند رفت.